BEYAZ DENGESI

Ister dijital ister analog olsun, bir fotograf makinesinden beklenen seylerin basinda çekilen resimlerin "kaliteli" olmasi gelir. Bu kalite kavrami gerçekte bir tek seyi ifade eder: Resim, o sahnenin çiplak gözle görülen aslina mümkün oldugunca yakin olmalidir. Buradan kolayca anlasildigi gibi bir fotograf, aslinda gerçegin "yeniden üretilmesi" (reprodüksiyonu) demektir. Bu yeniden üretilme olayinin basarisi birkaç bilesene baglidir: Resmin keskinligi, isik dengesi ve renk dengesi. Resim renklerden ibarettir. Renkler ise aslinda "isik" sayesinde varolur. Farkli isik türleri altinda renkler de degisiklik gösterir. Iste bir fotograf makinesi tüm isik kosullarinda gerçege en yakin renkleri vermelidir. Gerçege en yakin renkleri üretmek için de makine Beyaz dengesi adi verilen bir sistem kullanir. Dijital bir fotograf makinesinde beyaz dengesi son derece önemlidir. Çünkü tüm diger renkler (24-bit veya 30-bit renk derinligi, 16 milyon küsur renk) beyaz renk baz alinarak "hesaplanir". Burada beyazin seçilmesi elbette tesadüf degildir. Renk bilimi açisinda kisaca ifade etmek gerekirse: Beyaz, diger tüm renklerin esit dalga boyunda bilesimiyle olusan renktir. Yani beyaz, diger tüm renkleri içerir. Beyazin tam zitti olan siyah ise, hiç bir rengin varolmadigi durumdur. Yani siyah, aslinda bir renk degil, renksizlik durumudur. Dijital bir makinenin renk sistemi basit bir ifadeyle su sekilde çalisir: Otomatik beyaz dengesi adi verilen sistemle, makine beyazin nasil bir beyaz oldugunu ölçer, daha sonra da diger renkleri bu beyaza göreceli olarak "hesaplar". Standart olarak, beyaz dengesi için tüm dijital makineler " Otomatik Beyaz Ayari " adi verilen bir algoritmayla çalisirlar. Bu sistemde makine, görüntüyü birçok parçaya böler ve renk kaynagini tesbit eder. Daha sonra renk kaynagina göre renk tonlarini ayarlar. Bu ayarlama için, makine fabrikasyon asamasinda yüklenmis olan renk bilgilerini kullanir. Her üretici firmanin kullandigi algoritma ve renk bilgileri farklidir. Örnek verelim: Makine isik kaynaginin günes isigi oldugunu anladiginda, gördügü renkleri içinde yüklü bulunan "günes isigi renk bilgisi" ile karsilastirir. Bu arada isik yogunlugunu da hesaplar. Tüm renkleri bu parametreleri birlestirerek bir dengeye oturtur. Çogu durumda bu otomatik ölçüm sistemi son derece dogru çalisir. Ancak bazi durumlarda bu sistem yanilabilir. Renkler olmasi gerekenden daha farkli tonlarda görünür. Resmin JPEG veya TIFF formatinda kaydedildigi durumlarda renk tonlarindaki bu kaymalari düzeltmek çok zordur. Bazi makinelerde bulunan RAW formatinin avantajlarindan biri bu noktada açiga çikar. RAW formatinda kaydedilen bir resimdeki renk kaymalarini -genellikle makineyle verilen bir programla- düzeltmek oldukça kolaydir. Bu resim gerekli düzeltmeler yapildiktan sonra daha yaygin bir formata (örnegin JPEG'e) çevrilebilir. Öte yandan, makinede JPEG formatinda kaydedilen bir resimdeki bazi renk bilgileri kayboldugu için (çünkü makinelerdeki JPEG kayipli bir formattir) beyaz dengesinden kaynaklanan renk problemlerinin üstesinden gelmek mümkün olmayabilir. JPEG formatinda renk bilgilerinin neden kayboldugunu kisaca ifade edelim: JPEG formati, dosya boyutunu küçültmek için kayipli bir sikistirma algoritmasi kullanir. Bu sikistirma sirasinda "gereksiz" bazi renkler silinerek veya en yakin renge kaydirilarak resimdeki renk sayisi azaltilir. Böylelikle resmin dosya boyutu küçülmüs olur. Ancak bu kaybolan renk bilgilerini geri getirmek elbette mümkün degildir. Beyaz isik, yukarida da bahsettigimiz gibi diger tüm renklerin bilesiminden olusur. Ancak ister dogal ister yapay bir kaynaktan gelmis olsun, beyaz isigin tonu degisebilir. Basit bir örnek vermek gerekirse, sabah vaktindeki günes isiginin beyaz tonu ile ögle vaktindeki günes isiginin beyaz tonundan daha kirmizimsidir. Ayni sekilde, floresan bir lambadan gelen isik, seffaf ampul isigindan daha yesildir. Bu resmin beyaz dengesi dogrudur, yani renkleri dogru bir sekilde yansitmaktadir. Bu nedenle bu resmi diger resimlere kiyas noktasi olarak kullaniyoruz. Asagidaki resimlerde farkli isik kaynaklari altinda ayni kompozisyonun nasil renk degistirdigini görebiliriz. Buradaki örnek resimlerin tümü Otomatik Beyaz Dengesi modunda çekilmistir. Her çekim için farkli isik kaynaklari kullanilmistir. Otomatik Beyaz Dengesi, Sari Isik, 100 Watt Seffaf Ampul Otomatik Beyaz Dengesi, Floresan Masa Lambasi, 13 Watt U-seklinde Ampul Otomatik Beyaz Dengesi, Beyaz Floresan, 12 Watt Tüp Ampul Yukaridaki resimlerde görüldügü gibi, otomatik beyaz dengesi her zaman istenen sonuçlari veremez. Bu örnek kompozisyonda, beyaz floresan altindaki çekimler gerçekte olmasi gerekene en yakin sonucu veriyor.

FARKLI ISIK KAYNAKLARINDA ÖNAYARLI BEYAZ DENGESI MODLARINI KULLANMAK Asagidaki resimlerde de ayni kompozisyon otomatik beyaz ayari yerine, her makinede bulunan önayarli beyaz modlari kullanilarak çekilmistir. Makinelerdeki bu önayarli beyaz dengesi modlari genellikle istenen sonuçlari verir. Teknik olarak kisaca açiklarsak: Bu modlarda makine beyazi (yani aslinda tüm renkleri, çünkü beyaz tüm renklerin bilesimidir) hangi isik kaynagi altinda çektigini bilir, buna programlanmistir. Belli bir modda makine, renkleri "hangi tonda görmesi gerektigini" bilir. Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Sari Isik, 100 Watt Seffa Ampul Üstteki resimde görüldügü gibi, standart 100 Watt seffaf ampul altinda makinenin beyaz dengesini "Sari Isik" (Incandescent veya Tungsten) önayar moduna getirdigimiz zaman aldigimiz sonuç gerçek renkleri veriyor. Ancak seffaf ampul altinda çekimler böyleyken, floresan masa lambasi altinda yapilan çekimler daha hassas ayarlama gerektirir. Çünkü floresan isik altinda renkler daha fazla kayma gösterecektir. Genellikle makinelerde 3 farkli floresan beyaz önayar modu bulunur. Bunlar Floresan Sari Isik, Sican Beyaz Isik ve Soguk Beyaz Isik modlaridir. Asagidaki resimlerde sözkonusu bu modlarda yapilan çekimler görülmektedir. Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Floresan Sari Isik, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Floresan Sicak Beyaz Isik, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Floresan Soguk Beyaz Isik, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi Görüldügü gibi bu modlarin hiçbirisi istenen sonucu veremiyor. Floresan Masa Lambasinin renk sicakliginin seffaf ampule yakin olmasi gerektigini düsünerek ayni çekimi "Sari Isik" (Incandescent/Tungsten) modunu kullanarak yapalim: Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Sari Isik, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi (Bu resim makalenin en altinda manuel beyaz ayariyla tekrar çekilmistir.) Diger sari floresan isik modlarina göre bu çekim çok daha basarili olmakla birlikte, gene olmasi gerekenden uzak. Resimdeki sarimsi hava hemen hissediliyor. Eger makinenin manuel beyaz dengesi ayari varsa, sari floresan isik altinda bu modu kullanmak daha etkin sonuç verecektir. Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Soguk Beyaz Floresan, Isik Kaynagi: Beyaz Floresan Lamba Görüldügü gibi, soguk beyaz floresan isik kaynagi altinda "Soguk Beyaz Floresan" önayar modunda yapilan çekim gerçek renkleri verebiliyor.

DISARIDAKI ÇEKIMLERDE RENK DENGESINI SAGLAMAK Dis mekân çekimleri, dogal ve parlak isik sagladigi için her zaman avantajlidir. Ancak burada da problem, gün içindeki farkli zamanlarda günes isiginin farkli tonlara bürünmesidir. Ayrica hava sartlarina bagli olarak (bulut, yagmur vs.) dis mekânin renk yogunlugu ve tonlari sürekli olarak degisir. Genellikle makinelerdeki Otomatik Beyaz Dengesi dis mekân çekimlerinde oldukça tatminkâr sonuçlar verir. Beyaz Dengesi Modu: Otomatik, Isik Kaynagi: Günisigi Beyaz Dengesi Modu: "Daylight", Isik Kaynagi: Günisigi Bu resimlerde görüldügü gibi, makinenin "Auto" modunda yapilan çekimler "Sun/Daylight" modundaki çekimlere oldukça yakindir. "Sun/Daylight" modunu günes tam tepede iken kullanmak daha avantajli olabilir. "Cloudy" modu hava bulutlu oldugunda kullanilmalidir. Bulutlar altinda dis mekân çekimleri mavi tona yakin sonuçlar verir. Bu modun kullanimi renkleri gerçegine oldukça yaklastirir.

DISARIDAKI ÇEKIMLERDE RENK DENGESINI SAGLAMAK Bazi durumlar vardir ki, ne otomatik beyaz ayari ne de önayarli beyaz modlari istenen sonucu veremeyebilir. Böylesi durumlar için pek çok dijital makinede manuel beyaz ayari seçenegi bulunur. Manuel beyaz ayarinda makine, beyaz bir yüzeye (örnegin beyaz bir sayfa kâgida) dogru tutulur ve beyaz dengesi ayarlanir (set edilir). Makine bu mod devredeyken, kendisine gösterilen bu beyazi referans alarak çekim yapar. Asagidaki örnekte manuel beyaz ayari kullanilarak yukarida bir türlü dogru renklerle çekilemeyen sari floresan isik altinda yapilan çekim tekrarlanmistir. Sagdaki resmin manuel beyaz ayari, makineye resmin arkaplanindaki beyaz yüzey referans noktasi verilerek yapilmistir. Görüldügü gibi manuel olarak ayarlanan beyaz dengesi tam dogru renklerin üretilmesini saglamistir. Önayarli Beyaz Dengesi Modu: Sari Isik, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi Manuel Beyaz Dengesi Modu, Isik Kaynagi: Floresan Masa Lambasi